Bij een recente rondleiding door Hoorn nam ik mijn gasten mee door het Westfries Museum. In dit museum hangen diverse portretten uit de Gouden Eeuw. De rijkdom en welvaart van de geportretteerden komt onder meer tot uiting door de juwelen die zij dragen. Zie als voorbeeld het portret van Brigitta de Groot, in 1659 afgeleverd door de Hoornse schilder Abraham Liedts.
Een Gouden Eeuw Mysterie
Bij nadere bestudering van het portret zag ik dat Brigitta de Groot een ring draagt die sprekend lijkt op een ring die ik ooit van mijn grootmoeder gekregen heb. Bekijk de twee detailfoto’s van mijn ring en de ring van Brigitta! Zoom even in op de hand van Brigitta! Hoe kan dat? Is het daadwerkelijk dezelfde ring? Is mijn ring een late kopie? Werden dergelijke ringen in serie geproduceerd? Hoe kan dit?
Nader onderzoek
Mijn nieuwsgierigheid was gewekt; Niet alleen als stadsgids met een interesse in de Gouden Eeuw, maar ook als privépersoon. Dit vraagt om nader onderzoek. Ik ben eerst begonnen in het Westfries Museum zelf. Daar wist een medewerker mij te vertellen dat gebruikte sierraden en accessoires niet altijd eigendom van de persoon op het portret zijn. Soms gebruikte de schilder eigen accessoires. Dat was handiger omdat er dan makkelijker met een ‘stand-in’ gewerkt kon worden. De rijke dame hoeft dan niet de hele tijd zelf te poseren. Ik weet niet of dat in dit geval ook zo is. Daar kunnen we pas een mening over vormen als we nader onderzoek gedaan hebben naar de schilder én naar Brigitta de Groot.
De Schilder Abraham Liedts
De portretschilder Abraham Liedts werd in in 1604 of 1605 in Hoorn geboren als vermoedelijk derde en jongste zoon van ene Jacob. Na de dood van zijn ouders heeft hij enige tijd in een weeshuis doorgebracht. Op zeker moment moet Abraham Hoorn verlaten hebben. Want op 25 april 1636 wordt zijn weesmeester Hendrick ter Beecke als voogd van Abraham gedaagd door Maritgen Sybrantsdr. Dit omdat de minderjarige Abraham in 1628 een bedrag van 100 gulden van haar had geleend, waarvan nog maar 50 gulden was terugbetaald. Uit het betreffende document blijkt dat Abraham zich dan in Engeland bevond en dus al in 1628 of kort daarna was vertrokken. Over zijn reilen en zeilen in de Engelse periode is niets bekend, maar op 19 december 1646 was Liedts in elk geval terug in Hoorn. Na zijn terugkeer zal hij er als schilder aan het werk zijn gegaan. Bij wie Liedts in de leer is geweest, is niet bekend.
Het werk van Liedts
Liedts’ oeuvre telt twaalf eigenhandige en twee vermoedelijke werken. Behalve Liedts, is in die periode nog een Hoornse schilder actief: Jan Albertsz. Rotius (1624-1666). In een enkel geval is een werk van Liedts ten onrechte aan Rotius toegeschreven. Hoewel Liedts zich conformeerde aan de gangbare portretconventies, is zijn werk heel herkenbaar en is het vrij eenvoudig te onderscheiden van de succesvollere Rotius. Allereerst is zijn werk kleurrijker, zowel in de kleding, waarin felle kleuraccenten worden geplaatst. Verder is de stofuitdrukking van de kleding op eigen wijze overtuigend weergegeven, vooral de glimmende details.
Brigitta de Groot
In 1659 leverde Liedts de portretten af van de Hoornse burgemeester Meijndert Merens (1622-1681) en zijn vrouw Brigitta de Groot (1638-1686). Zij trouwden op 14 januari 1657 en deze portretten zijn hoogstwaarschijnlijk ter gelegenheid van hun huwelijk besteld. Brigitta de Groot was dochter van Allard de Groot en Minne van Neck. Vader Allard was ook enige tijd burgermeester en schepen van Hoorn. Op basis van haar afkomst en huwelijk lijkt het mij het meest waarschijnlijk dat de sierraden die zij draagt op het portret van haarzelf waren. Ik heb nergens bruikbare informatie kunnen vinden over het leven, de bezittingen én sierraden van Brigitta. Dat spoor loopt dood.
Mijn eigen ring
Mijn eigen ring heeft natuurlijk ook een verhaal. Deze ring heb ik gekregen van mijn oma, zij droeg deze dagelijks. Voor mijn oma was het een pinkring, vanaf haar pink heb ik hem voor mijn 18de verjaardag gekregen. Toen ze mij de ring gaf vertelde ze dat zij hem zelf ook gekregen had. Indertijd mocht ze kiezen uit een reisje naar Rome of de ring. Het werd dus de ring. Mijn oma heeft de ring gekregen van haar half-zus, zij was getrouwd met een diamanthandelaar. Deze man heeft o.m. ook gehandeld in het voormalige Batavia. Wanneer mijn oma de ring kreeg, in welk jaar dat weet ik niet. Ik weet dat er emaille gebruikt is in mijn ring, maar dat is een techniek die al gebruikt werd in het oude Egypte en helpt mij ook niet verder.
Wat is nu de verwantschap tussen de beide ringen?
Deze vraag heb ik nog niet kunnen beantwoorden. Daarvoor heb ik hulp nodig van een specialist. Iemand die gespecialiseerd is in sierraden uit de gouden eeuw én die kan beoordelen of mijn eigen ring ook uit die tijd komt. Of is het toch een kopie? Of gewoon een tijdloos ontwerp dat door uiteenlopende edelsmeden gemaakt werd?
Help mij en win een stadswandeling door Hoorn!
Wie helpt mij met het beantwoorden van deze vragen? Heb je een tip of ken je iemand die mij zou kunnen helpen, neem dan contact met mij op. De persoon die het mysterie ontrafeld krijgt van mij een volledig verzorgde stadswandeling door Historisch Hoorn Cadeau.
