Hoorn is een rustige vriendelijke stad met een gastvrije bevolking. Toch zijn de burgers van Hoorn door de eeuwen heen regelmatig in opstand gekomen. Op deze pagina een overzicht van oproer in Hoorn waarbij de burgers het heft in eigen hand namen.
Wil je meer weten over de geschiedenis van Hoorn, en de mooie en bijzondere plekken bezoeken in de historische binnenstad, boek dan een rondleiding of stadswandeling bij gids Alette. Je kunt kiezen uit verschillende thematische stadswandelingen of voor een stadswandeling op maat.
1470 Belastingoproer in Hoorn
In 1470 maakte Hoorn en het westelijke deel van Nederland deel uit van het Bourgondische rijk van Karel de Stoute. Karel was een verwoed krijgsheer die constant verwikkeld was in oorlogen met buurlanden en opstandige vazallen. Om dit allemaal te bekostigen werden regelmatig nieuwe belastingen ingevoerd. Zo werden in 1470 nieuwe accijnzen ingevoerd op bier. Dit werd niet gewaardeerd door de Hoornse bevolking, die zich op 21 mei 1470 verzamelde voor het stadhuis om daar demonstratief vaten met bier open te slaan. Dit was de eerst goed gedocumenteerde oproer in Hoorn.
1491 -1492 Kaas en broodspel
Na de dood van Karel de Stoute in 1977 trouwde zijn dochter met Maximiliaan van Oostenrijk. Daarmee hoorde Hoorn en Nederland tot het Habsburgse rijk. Namens de Habsburgers werd Jan Van Egmont aangesteld als stadhouder voor onder meer de regio rond Hoorn. In 1491 werd Jan geconfronteerd met een boerenopstand in West-Friesland.
De boeren waren het niet eens met de hoge belastingen, die zij door de economische crisis niet meer konden opbrengen. Het lukte de stadhouder niet het oproer met vage beloftes te bezweren. De burgers van Hoorn voegden zich in 1492 bij de boeren en samen voerde ze een kleine burgeroorlog waarbij ze onder meer Haarlem veroverden. Jan van Egmont riep de hertog van Saksen te hulp. Deze stuurde een leger onder Witwolt von Schaumburg, dat de West-Friezen in Heemskerk in de pan hakte. Deze episode wordt de opstand van het Kaas- en broodvolk genoemd.
1575 Het ontzet van Jan Jeroensz
In het begin van de 80-jarige oorlog (1568 – 1648) sloot Hoorn zich aan bij Willem van Oranje in zijn strijd tegen de katholieke Spanjaarden. In 1575 ging het gerucht dat er in Hoorn enkele verraders actief waren die de Spaanse vijand van informatie voorzagen. De opperbevelhebber van de troepen van Oranje, Dirk van Sonoy, pakte op basis van deze geruchten verschillende personen op, waaronder de Hoornse katholieke advocaat Jan Jeroensz.
Achteraf gezien had Sonoy deze Jeroensz beter ongemoeid kunnen laten. Jeroensz was een ‘poorter’, een burger van de stad Hoorn, een burger dus die niet zo maar met voorbijgaan aan de rechten en bevoegdheden van de stad Hoorn en van haar burgers door het centrale gezag had mogen worden opgepakt. De hele Hoornse ‘entourage’ van Jeroensz kwam in beweging om hem de pijnbank af en de cel uit te krijgen. Uiteindelijk gebeurt dat ook, en vervolgens slaagt Jeroensz er in na langdurig procederen van blaam en verdenking te worden gezuiverd. De hele complottheorie over het ‘verraad’ bleek achteraf op niets te zijn gebaseerd.
1672 Plundering bij burgermeester Langewagen
In 1670 werd door de VOC kamer Amsterdam een omvangrijke fraude bij de Kamer Hoorn ontdekt. Er was met obligaties geknoeid. Er waren grote partijen specerijen verduisterd en houtleveranties voor de schepen werden deels bij de privé domeinen van bestuurders afgeleverd. De burgemeesters Reinier Langewagen en Jacob Sijms waren tevens bewindhebber van de VOC kamer Hoorn en verdachten in de fraudezaak. Toen in het rampjaar 1672 als gevolg van oorlogen de machtsverhoudingen veranderden, keerde de Hoornse bevolking zich tegen haar frauderende burgermeester Langewagen en plunderden zijn huis op de Italiaanse Zeedijk. Sijms hield zich stil maar werd later wel veroordeeld tot een boete en ontheven van zijn functies.
1787 Burgers hervormen de vroedschap
Aan het einde van de 18de eeuw broeide het overal in de Republiek. De patriotten, aanhangers van moderne ideeën over een democratisch bestuur, stonden tegenover de regenten die hun macht met niemand wilden delen. Onder de patriotten waren ook veel welgestelde burgers die politiek onmondig waren omdat ze niet het juiste geloof beleden en daarom waren uitgesloten van alle overheidsfuncties. In maart 1787 gingen patriotten en prinsgezinden elkaar in Hoorn te lijf, waarbij zelfs enkele doden vielen.
Op 7 september 1787 was het Hoornse raadhuis het toneel van opmerkelijke gebeurtenissen. Buiten stond een groep gewapende burgers opgesteld, terwijl binnen een bijzonder rumoerige vergadering werd gehouden. Tijdens deze vergadering dwong een college van zogenaamde ‘burgergeconstitueerden’ de vroedschap om de Oranjegezinde leden te vervangen door patriotten. Dat was feitelijk een burgerlijke revolutie, want de burgergeconstitueerden waren rechtstreeks door de burgerij aangewezen, terwijl de leden van de vroedschap gewend waren hun opvolging onderling te regelen.
1970 Protesten tegen stadsvernieuwing
In de jaren zestig van de vorige eeuw wilde het gemeentebestuur van Hoorn overgaan tot een grote sanering van de historische binnenstad om de auto ruim baan te kunnen geven. Hoorn moest groeien van 16.000 naar 50.000 inwoners. In 1966 werden een saneringsplan en een structuurplan vastgesteld. In dat plan stond een rondweg, dwars door de historische bebouwing, met bij het Keern en bij de Liornestraat twee tunnels onder de spoorlijn. Honderden woningen en soms ook historische panden moesten gesloopt worden.
Bewoners kwamen vreedzaam maar wel massaal in protest. Zij kregen steun van het Landelijk Ombudsteam Stadsvernieuwing, dat een alternatief bestemmingsplan maakte. Onder grote druk van de Hoornse bevolking ging de gemeenteraad in 1976 akkoord met het alternatieve bestemmingsplan waarbij het historisch stratenpatroon gehandhaaft bleef en waar mogelijk panden gerenoveerd werden en sociale woningbouw een plaats kreeg in de open gaten.
2020 Rellen om een standbeeld
In juni 2020 werd het nieuws gedomineerd door discussies over de verering van historische figuren die zich in het verleden schuldig gemaakt hebben aan slavernij en volkenmoord. In dit verband is er in Hoorn al jaren discussie over het standbeeld van Jan Pieterszn Coen, een voormalige bewindvoerder van de VOC en kolonisator van Indonesië. Op 19 juni werd in Hoorn door de actiegroepen ‘Coen is OK’ en ‘Weg met JP Coen’ kort na elkaar op twee verschillende terreinen gedemonstreerd.
De protesten verliepen eerst rustig, maar later op de avond braken alsnog ongeregeldheden uit bij de plek waar tot dan toe zo’n 200 demonstranten bezig waren met een vreedzame manifestatie. Later bleek dat de vreedzame demonstratie gebruikt was door reljongeren om in Hoorn de boel op stelten te zetten. Uiteindelijk zijn diverse reljongeren opgespoord en veroordeeld tot taakstraffen.
Meer verhalen over Hoorn: boek een stadswandeling
Bij een stadswandeling of rondleiding door Historisch hoorn bezoeken we in ca. 1,5 uur de belangrijkste en mooiste plekken van de stad. Gids Alette vertelt je de verhalen van de stad en van haar inwoners. Geen opsomming van feiten, maar een levendig verhaal, leuk voor jong en oud.
